وندالیسم به دیوارهای مسجد کبود رسید - مجله پیکوشو

بیشتر بخوانیدمسجد کبود تبریز؛ اوج شکوه معماری در شهری ترک زبان

قضیه چیست؟

اقیانوس را به حوز نمی دهم جمله ای بی محتوا و کاملا در شان یک وندال که بر روی دیوار فیروزه جهان اسلام با اسپری به یادگار نوشته شده و تصویر آن چند روزی است که در شبکه های مجازی دست به دست می شود.

شاید این فرد ناشناس از کاری که انجام داده، پشیمان نباشد و انتشار مکرر تصویر دیوارنویسی سبب رضایت خاطر یک فرد وندال شود؛ - وندال به کسی اطلاق می شود که با آگاهی کامل اموال عمومی را تخریب کرده و چهره شهر را با زیر پا گذاشتن حق شهروندی تخریب کند-.

این اولین باری نیست که شاهد یک حرکت وندالیستی در سطح شهر هستیم و در دل هر اثر تاریخی، نوشته یا کنده ای از مسافران و رهگذرانی که هیچ از تاریخ و ارزش یک اثر تاریخی نمی دانند، به یادگار مانده که این بار هم مسجد کبود قربانی افکار مخرب یک وندالیست شد.

برخی از صاحب نظران نیز رادیکال یا لیبرال بودن بیش از حد والدین و نشان دادن عدالت خواهی توسط گروه سرکوب شده در جامعه را و معطوف شدن غریزه مرگ و پرخاشگری به بیرون در نظریه فروید از علل تمایل به وندالیسم عنوان می کنند.

علت وندالیسم هر چه که باشد، قابل مطالعه و بررسی بوده و تا به حال مطالعه جامعی در خصوص رفتارهای پرخاشگرانه معطوف به جامعه در کلانشهر تبریز که همواره از آن به عنوان شهر اولین ها یاد می شود، انجام نشده است.

پس از تخریب چندین باره مجسمه تکم چی در تبریز و چندین مجسمه و آثار تاریخی دیگر حالا نوبت به فیروزه جهان اسلام رسید. به نظر می رسد برخی ساختارهای مدیریتی نیز در بروز و تکرار چنین رفتارهایی موثر هستند و نصب چند دوربین مداربسته در محوطه مسجد یا سایر آثار تاریخی مهم می تواند از وقوع فجایعی مانند تخریب مجسمه ها و دیوار نویسی جلوگیری کند.

متن زیر بخشی از تاریخچه مسجد کبود است که صرفا جهت اطلاع فرد وندال و در ادامه مقاله وندالیسم به دیوارهای مسجد کبود رسید، نوشته می شود:

مسجد کبود، به زبان ترکی آذربایجانی گوی مچید، از ابنیه تاریخی پادشاهان قراقویونلو بوده و مدرسه و مقبره و مجموع عمارات ملحق به آن به نام ابوالمظفر جهانشاه ابن قرایوسف مظفریه خوانده می شده است؛ حافظ حسین کربلایی تبریزی در کتاب روضات الجنان و جنات الجنان درباره مسجد کبود می نویسد: در درآمد تبریز بجانب شرق که خیابان گویند عمارتی است در کمال لطافت و نیکویی موسوم به مظفریه از مآثر أبولمظفر جهانشاه پادشاه ابن قرایوسف بن توره مش بن بیرام خواجه ترکمان و این طبقه را قراقویونلو و بارانی نیز گویند گویی این عمارت بسعی و اهتمام حرم محترم وی خاتون جان بیگم أنارالله برهانها بنا شد، این عمارت در سال 870 هجری قمری با نظارت و سرکاری عزالدین قاپوچی بن ملک به انجام رسیده است.

بهروز خامه چی، مورخ و نویسنده تبریزی نوشته است: عمارت و متعلقات مظفریه شامل مسجد و قبه (گنبد) شامخی برای دفن خاتون جان بیگم، فرزندان و شوهرش، خانقاهی است که در باغی پر گل و ریحان قرار گرفته و اتاق ها و غرفه های تابستانی و زمستانی دارد و آن ها را محلی برای ذکر و تسبیح خداوند قرار داده و وقف علما و فقها و زهاد متصوفه کرده و نیز آن بقعه مشتمل بر قناتی است که متصل به خانقاه مذکور است که آن را با گنبدی که بر دهانه آن ساخته و دو حوضی که زیر آن قبه است، وقف بر جمیع مسلمین کرده است.

می نویسند: جهانشاه به همسر خود خاتون جان معروف به بیگم دختر صاحب اعظم غیاث الدین ولمله امر کرد که بقعه ای را مشتمل بر ابواب خیرات و مبرات بنا کند و این بقعه در بیرون شهر تبریز و دروازه جدید در محله پس کوشک در جایی به نام فخر آزاد ساخته شد، این عمارت شامل حمام، مدرسه، قنات و خانقاه در زلزله سال 1193 هجری قمری، ویران شد و ویرانه این مسجد مدتها در محله خیابان تبریز و شاهراه تبریز-تهران در گذشته ماند. این مسجد دارای وقفنامه بسیار ارزشمندی است به نام صریح الملک که تعداد کثیری از روستاها و باغات و مزارع و حمام ها و قنات ها وقف مظفریه شد. ساختمان مسجد کبود در ربیع الاول سال 870 هجری قمری به انتها رسیده و با شماره 169 به ثبت تاریخی رسیده است. مسجد کبود به علت به کار رفتن کاشی های معرق کاری شده آبی و کبود و لاجوردی به نام فیروزه اسلام شهرت یافته است.

مسجد جهانشاه یا مجموعه مظفریه در قلم جهانگردان به این صورت توصیف شد: جهانشاه در دوران سلطنت خود مسجد کبود تبریز را پی ریخت، این مسجد که قطعا در 870 قمری یکی از عالی ترین مظاهر هنر معماری و کاشی کاری ایران بود، متاسفانه در ادوار بعدی بر اثر جنگ ها و زلزله های پیاپی به تدریج رو به ویرانی نهاد، چنانکه اکنون جز سر درب شمالی واقع در کوی خیابان قدیم و مشتی کاشی های شکسته درونی چیزی از مسجد باقی نمانده است.

مسجد کبود پس از ماجراهای محوطه سازی و ساخت و ساز در ارک تبریز تنها نماد باقیمانده از کلانشهر تبریز است که این چنین به دست برخی از شهروندان نماها تخریب می شود و نصب دوربین در محوطه آثار تاریخی و برخورد قانونی با وندال ها تنها راه جلوگیری از تکرار تجربه تلخ سرقت در موزه آذربایجان، تخریب مجسمه تکم چی و دیوار نویسی آثار تاریخی است.

منبع: همگردی