درخشان ترین بارش شهابی سال در هفته سوم آذر 1402 - مجله پیکوشو

در هفته سوم آذر 1402 فاز ماه به سرانجام دوره یک ماهه خود می رسد و بنابراین حضور محسوسی در آسمان نخواهد داشت. همین کاهش فاز باعث نبود مهتاب می گردد و فرصت مناسبی برای رصد اجرام کم نورتر آسمان شب مانند اجرام اعماق آسمان است.

به جز اجرام اعماق آسمان اما نبود نور ماه به مشاهده یک رویداد تماشایی یعنی بارش شهابی جوزایی 1402 هم یاری می نماید. بارش شهابی جوزایی سال جاری از حدود 16 آذر شروع می گردد و سرانجام هفته در زمان اوج و در برترین شرایط تعداد شهاب در ساعت یا به عبارت دقیق تر آهنگ ساعتی سرسویی (ZHR) آن تا 150 شهاب پیش بینی شده است. بنابراین می توانید شاهد یکی از تماشایی ترین آتش بازی های آسمان باشید.

شنبه 18 آذر

ساعت 05:30 اجتماع ماه، سیاره ناهید و ستاره سماک اعزل شکل می گیرد که تا پیش از طلوع خورشید قابل مشاهده خواهد بود.

با شروع شب هم می توانید منتظر صورت فلکی جبار باشید که با ارتفاع کم سمت شرق و جنوب شرقی آسمان به خوبی دیده می گردد و این بدان معناست که دو پیکر (Gemini) هم در سمت چپ آن قرار می گیرد. ستارگان سر دوقلوهای صورت فلکی دوپیکر یا جوزا، یعنی سرپیشین و سرپسین در انتهای سمت چپ این صورت فلکی جوزا دیده می شوند.

یکشنبه 19 آذر

ساعت 04:30 هلال ماه را در کنار سیاره زهره با جدایی زاویه ای 7.3 درجه مشاهده کنید. این چشم انداز تماشای تا دقایقی پیش از طلوع خورشید پیش روی شماست.

دوشنبه 20 آذر

در این زمان از سال، پس از تاریک شدن هوا اگر بلافاصله به سمت شمال نگاه کنید، دب اکبر (خرس بزرگ) را خواهید دید که در پایین ترین سطح قرار گرفته است. اما تا نیمه شب، این خرس ماجراجو روی دم خود در شمال شرقی می ایستد، در حالی که ذات الکرسی (Cassiopeia) هم به سمت شمال غربی چرخیده و عمودی ایستاده است.

سه شنبه 21 آذر

بامداد امروز به وقت ایران یک پدیده فوق العاده استثنایی روی می دهد! ابرغول قرمز-نارنجی درخشان آسمان یعنی ابط الجوزا (Betelgeuse) به مدت یک یا دو ثانیه به وسیله یک سیارک کوچک کم نور به نام لئونا 319 (319 Leona) پوشیده خواهد شد. اما فقط در صورتی که نزدیک وسط مسیر باریک این گرفت قرار داشته باشید، می توانید آن را ببینید. این مسیر باریک از آسیای مرکزی در سراسر دریای خزر، شمال ترکیه، شمال یونان، جنوب ایتالیا و اسپانیا، اقیانوس اطلس، جنوبی ترین بخش های فلوریدا و در نهایت شرق و مرکز مکزیک می گذرد.

به طرز شگفت انگیزی، سیارک 60 کیلومتری و ستاره غول پیکر ابط الجوزا از دید ناظر زمینی تقریبا به یک میزان زاویه ای به نظر می رسند با این حال این گرفتگی نادر برای رصدگران در تمام یا بیشتر عرض مسیر، جزئی خواهد بود.

این رویداد در ایران قابل مشاهده نخواهد بود اما برای آنالیز امکان رصد این پدیده در هر منطقه ای که هستید، می توانید از نقشه تعاملی OW Cloud بهره ببرید و برای تماشای آنلاین این رویداد هم می توانید به یوتیوب پروژه تلسکوپ مجازی مراجعه نمایید.

در ساعت 06:48 هلال آخر ماه جمادی الاول 1445 هجری قمری شکل می گیرد که به سختی با ابزار اپتیکی قابل مشاهده است. این هلال باریک بعلاوه مقارنه ای با ستاره قلب العقرب دارد که جدایی زاویه ای آن ها تنها به 0.5 درجه می رسد.

این هفته که ماه در آسمان حضور محسوسی ندارد، در نبود نور آن فرصت مناسبی است که از تلسکوپ خود بهره ببرید تا کهکشان کوتوله شاخص یعنی IC 10 را با قدر 10.5 نزدیک به انتهای درخشان ذات الکرسی ببینید. این کهکشان عضوی از گروه محلی کهکشان راه شیری است و ممکن است یک کهکشان قمری دوردست از کهکشان آندرومدا (M31) باشد که 19 درجه از آن در آسمان فاصله دارد.

با توجه به اینکه IC 10 در پشت چشم انداز زمستانی کهکشان راه شیری قرار گرفته است، با توجه به غبار میان ستاره ای کهکشان ما، به میزان 3 قدر کم نور می گردد. به عبارت دیگر، اگر این جرم در جای دیگری بود، 16 برابر روشن تر ظاهر می شد و بسیار بهتر تشخیص داده می شد.

چهارشنبه 22 آذر

بامداد امروز ماه نو در ساعت 03:02 بامداد شکل می گیرد اما این رویداد قابل مشاهده نخواهد بود. ساعاتی بعد یعنی در 06:30 هم سیاره عطارد در اقامت اول قرار می گیرد.

امشب بعلاوه موقعیت مناسبی برای رصد صورت فلکی جبار فراهم هست.

پنج شنبه 23 آذر

در ساعت 17:18 هلال ماه نو (ماه جمادی الثانی 1445 هجری قمری) به آسانی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. قمر زمین ساعت 17:44 هم با جدایی زاویه ای 6.7 درجه در نزدیکی سیاره عطارد قرار می گیرد.

خوشه پروین (Pleiades) و ستاره دبران (Aldebaran) در زیر آن، پس از تاریکی هوا در شرق آسمان به خوبی اوج می گیرند و صورت فلکی شکارچی (جبار) هم در پایین آن ها رخ نمایی می نماید. حدود 1.5 ساعت طول می کشد تا کل شکل اصلی جبار که به وسیله هفت تا از درخشان ترین ستاره های آن شکل گرفته است، در افق نمایان گردد. این ستاره حدود ساعت 8 شب در نمای خوبی برای تماشا و عکاسی قرار می گیرد.

امشب بعلاوه بارش شهابی جوزایی (Geminid) که معمولا برترین بارش سال است، به اوج خود می رسد و سال جاری (1402) در نبود مهتاب، هیچ مزاحمت نوری وجود ندارد و می توانید انتظار تماشا شمار بیشتری از شهاب ها را نسبت به بارش های سال های پیش داشته باشید؛ البته به جز نورهای مصنوعی ساخت انسان که در کلان شهرها کاملا از شمار اجرام قابل رؤیت در آسمان شب می کاهند.

در اوایل غروب، تعداد شهاب سنگ ها کم خواهد بود، اما آن هایی که ظاهر می شوند، طولانی و افقی تر هستند. با پیشروی شب تعداد شهاب ها در شرق آسمان بیشتر می گردد. این شهاب ها کوتاه تر خواهند بود و بین نیمه شب و سحر به بیشترین تعداد می رسند.

اگر می خواهید برای تماشای بارش شهابی بیرون بمانید، حتی بیشتر از آنچه تصور می کنید لباس گرم و پتو بردارید. ترجیحا یک صندلی خوابیده را به یک نقطه باز تاریک که در آن نور محلی روشنی مزاحم رصد آسمان نیست ببرید، دراز بکشید و به ستاره ها خیره شوید. برترین جهت برای تماشا تاریک ترین بخش آسمان محلی شماست. شکیبا باشید. همین طور که چشمان شما با تاریکی سازگار می گردد، ممکن است به طور میانه هر 1 یا 2 دقیقه یک شهاب ببینید.

آدینه 24 آذر

مثلث تابستانی حالا دیگر در حال فرورفتن در پایین تر حالت خود است و الطیر (Altair) نخستین ستاره این جمع است که از نظرها پنهان می گردد. بنابراین فرصت رصد آن هر روز کمتر می گردد. برای تماشا آن با مشاهده نسر واقع (Vega) در شمال غربی آسمان شروع کنید. سپس درخشان ترین ستاره بالای وگا را ببینید که دنب (Deneb) نام دارد و سومین ستاره مثلث، یعنی الطیر دورتر از آن دو و پایین سمت چپ نسر واقع قرار گرفته است.

شرایط سیارات در هفته سوم آذر 1402

عطارد در این کم نورتر می گردد و در پس تابش غروب خورشید، از دید ناظر زمینی پنهان خواهد شد.

زهره با قدر 4.1- همچنان جرم درخشانی صبحگاهی است و از حدود 2 ساعت پیش از طلوع خورشید برای رصد آن در افق شرقی فرصت دارید.

مریخ هم هنوز در پس درخشش خورشید از دید خارج است.

مشتری اما عصرهای آسمان را در اختیار دارد. غول گازی منظومه شمسی همان نقطه سفید درخشانی است که در عصرها و شب ها با ارتفاع زیادی بر جنوب شرقی آسمان تسلط دارد. این سیاره هم اکنون در صورت فلکی حمل قرار گرفته است و با قدر 2.7- دیده می گردد.

زحل با قدر 0.9 هم در صورت فلکی دلو حضور دارد و درست پس از تاریکی هوا در جنوب و جنوب غربی آسمان به رنگ مایل به زرد رخ نمایی می نماید. همچنان ستاره فم الحوت (Fomalhaut) یا دهان ماهی که درخشندگی مشابه زحل دارد، با فاصله حدود دو مشت در طول بازوی کشیده، سمت چپ پایین آن چشمک می زند.

اورانوس با قدر 5.6 در صورت فلکی حمل جای گرفته است و 14 درجه شرقی مشتری منتظر دوربین دوچشمی شماست. در یک تلسکوپ با قدرت بالا، اورانوس به صورت یک توپ کوچک به قطر 3.8 ثانیه قوسی دیده می گردد، اما غیرستاره ای بودن آن کاملا تعیین است.

نپتون کم نورتر است و با قدر 7.9 دیده می گردد. این سیاره در مرز صورت های فلکی دلو و حوت در 24 درجه شرقی زحل حضور دارد. پهنای نپتون تنها 2.3 ثانیه قوسی است و رصد آن از اورانوس دشوارتر است اما در سرانجام این هفته فرصت مناسبی برای رصد آن فراهم است و اگر ابزار رصدی در اختیار دارید، این فرصت را از دست ندهید.

منابع: Sky and Telescope, مجله نجوم