هر اختراعی وام گرفته از اندیشه ای های تاریخی و تمدنی بشری است - مجله پیکوشو

به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، منیر خلقی مدیر اموربین الملل و حقوقی پژوهشگاه این مطلب را در کارگاه و نشست تخصصی مالکیت فکری در میراث فرهنگی مطرح نمود و گفت: چنانچه براین باور باشیم که مالکیت فکری فراوری ثروت از علم یا هنر را مورد توجه دارد شاید به جرات به توان گفت که ایران یکی از کم نظیرین ترین کشورهایی است که از دیرباز، از علم فراوری ارزش نموده است.

او اضافه کرد: شاهد این مدعا را باید در میراث فرهنگی فاخر کشور مان یافت که از موزه های باستان شناسی تا مردم شناسی و بازار و زندگی روزمره مان به خوبی رخ می نماید.

خلقی توضیح داد: اگر میراث فرهنگی را که امروز با رویکرد و تعبیر غربی به دو شق ملموس و ناملموس تقسیم شده ، به تعمق بنگریم در می یابیم که نقش تفکر و اندیشه آدمی به عنوان یکی از جنبه های موجد ارزش های مالی در این عرصه با قالب نمود های مادی و معنوی در میراث فرهنگی هویداست تا آنجا که می توان گفت هر اختراع و تکاملی که در عرصه حیات بشری اتفاق می افتد وام گرفته از اندیشه ای است که ریشه در تاریخ و تمدن بشری دارد.

به گفته مدیر اموربین الملل و حقوقی پژوهشگاه، میراث فرهنگی و تجلیات آن در قالب آثار مادی و ملموس (اعم از منقول یا غیر منقول) و معنوی یا ناملموس که شامل فرایندها ، روش ها ، سبک ها و آفرینش ها هستند ارتباط نزدیک و البته دوری با آنچه مالکیت فکری تعبیر می شوند دارند.

او اضافه کرد: نزدیک از آن جهت که هر یک از موارد برشمرده را می توان خلق یا اختراع بشری برشمرد که بدون تردید با تفکر و اندیشه بشری توام است و امروزه چنین موضوعاتی در چارچوب حمایت های حقوق مالکیت فکری تحت عناوین مالکیت های صنعتی و مالکیت های هنری قرار می گیرند.

او توضیح داد: حمایت از میراث فرهنگی ، محدود به زمان و شخص نیست چرا که میراث فرهنگی حاصل اندیشه و تفکر گذشتگان و سلف بشر است که اینک به امانت در دست ماست و بنا بر آن است تا با رعایت امانت آن را به آیندگان و خلف خود بسپاریم.

خلقی اظهار کرد: به این ترتیب حمایت از میراث فرهنگی را نمی توان برای یک محدوده زمانی نهایتا 50 ساله یا فقط در زمره اموال و مالکیت آفریننده یا وراث آن قرار داد زیرا که گاهی خالق و آفرینده اثر ناشناخته و مجهول است و یا اینکه اثر و مال در مرتبه ای است که به تملک اشخاص محدودی نمی تواند در آید.

او در ادامه با طرح پرسش هایی توضیح داد : برای نمونه آیا می توان دریافت چه کسی آفریینده جام مارلیک یا نقش برجسته بیستون بوده است یا طرح نقش و پلان بنای عظیم تخت جمیشید را می توان به هنرمند یا آفریننده ای شناخته شده ای نسبت داد ؟ یا برای باز آفرینی و احیاء یک هنر دستی رو به زوال باید از وراثان هنرمندی که به شیوه استاد و شاگردی هنری کهن را آموخته است مجوز گرفت و حقوق معنوی و مادی آنان را محترم شمرد؟

او گفت: البته این موارد و دهها سوال دیگر از مسائلی است که شاید ذهن پژوهشگران و فعالان حوزه میراث فرهنگی را به خود مشغول نمایند.

او اظهار کرد: اما امروزه از دیگر سو ، با توسعه فناوری ها علاوه بر آنکه زمینه ای برای حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی فراهم آورده است - که در جای خود پرداختن به آن شایان توجه و اهمیت فراوان است (از قبیل دیجیتالی کردن آثار موزه ای ، نقشه های معماری و باستان شناسی و اسناد) ، ورود حوزه کسب و کار و نو آوری و خلاقیت با استفاده از فناوری های دیجیتالی نیز فضا وعرصه ای را ایجاد نموده است تا مسئله مالکیت فکری و حقوق مترتب به آن بیش از پیش در حوزه میراث فرهنگی مورد توجه قرار گیردزیرا ورود به این حوزه علاوه بر موضوعات فرهنگی و طرح حقوق سنتی در میراث با توجه به آثار مالی آن ضرورت شناخت و آگاهی از حقوق مالکانه در این عرصه را نیز می طلبد.

به گفته خلقی، تقویت و حمایت از ورود استارت تاپ ها در این عرصه به ابتکار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و اهتمام معاونت فناوری و کاربردی سازی موجب شد در تداوم همکاری های میان پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با معاونت مالکیت فکری وزارت دادگستری و مرکز ملی آموزش مالکیت فکری نسبت به برگزاری اولین کارگاه و نشست تخصصی مالکیت فکری ویژه استارتاپ ها اقدام کنیم.

مدیر اموربین الملل و حقوقی پژوهشگاه گفت: مفتخریم که در طرح بحث این موضوع حائز توجه، که از برنامه ها و سیاست های کلان ملی است ، دومین دور همکاری را در امسال با مرکز ملی آموزش مالکیت فکری تجربه می کنیم و امید آن داریم تا با همکاری و مساعدت صاحبنظران، پژوهشگران و جوانان فعال در این حوزه ، این اولین کارگاه را که به مبانی و مقدمات حقوق مالکیت فکری می پردازد به کارگاه های تخصصی آینده پیوند بزنیم.

او ابراز امیدواری کرد: در تداوم حمایت های ایشان و مساعدت های مجدانه و مشفقانه عرفان منش سرپرست محترم مرکز ملی آموزش مالکیت فکری بتوانیم موضوعات و مسائل مربوط به مالکیت فکری را در حوزه میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری به خوبی اطلاع رسانی نموده و با ارتقاء سطح آگاهی فعالان این حوزه در بخش های عمومی و خصوصی گام موثری در جهت خدمت برداشته باشیم.

میراث فرهنگی و حوزه های مرتبط با آن تنها حفاظت از گذشته نیست

سید احمد محیط طباطبایی مشاور ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این نشست با اشاره به مفهوم خلاقیت و کاربست آن توضیح داد: ایران در گذشته برخلاف اروپا به لحاظ دسترسی به منابع سرزمینی محدود بوده و ساکنان آن با همت توانسته اند آن را قابل زیست نموده و یکی از شاخص ترین تمدن ها را در آن بوجود آورند.

او با ذکر این مطلب که بدون خلاقیت امکان زندگی در ایران وجود نداشت توضیح داد: از این رو ایرانیان با مدیریت منابع آبی ، ایجاد سکونت گاه ها و به کار گیری فناوری ها توانستند در این نقطه از جهان زندگی نمایند.

محیط طباطبایی با مهم دانستن بازگشت به ویژگی های فرهنگی و تاریخی اضافه کرد: میراث فرهنگی و حوزه های مرتبط با آن تنها حفاظت از گذشته نیست بلکه تکیه بر میراث فرهنگی حتی در حوزه قانون گذاری به عنوان بخش حافظه خلاقیت راه گشا و جوابگوی مسائل و نیازهایی است که جامعه امروز با آن روبرو است.

او در ادامه با اشاره به مفهوم و مصداق های مالکیت مادی و معنوی میراث فرهنگی توضیح داد: به عنوان نمونه مالکیت فکری ساخت بنای مسجد امام به علی اکبر اصفهانی تعلق دارد و باید همیشه باقی بماند.

او در سرانجام با اشاره به اینکه سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری از میراث معنوی و مادی و تفکری که در سیر تاریخ وجود داشته حفاظت می نماید توضیح داد: افکار و اندیشه های جدید نیز در معاونت کاربردی سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری حمایت می شوند.

حقوق و دستاوردهای میراث فرهنگی در کارآفرینی و علوم فناورانه

علیرضا قلی نژاد معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه نیز در این نشست با اشاره به عرصه های دانشی جدید در میراث فرهنگی گفت: با ساز و کارهایی که در تعریف امروزی میراث فرهنگی بوجود آمده این حوزه را جز علوم جدید قرار گرفته است.

او اضافه کرد: در گذشته های نه چندان دور مفهوم میراث فرهنگی تنها به بنا ها و محوطه های تاریخی معطوف می شد اما امروز موضوعات جدید منظر فرهنگی ، میراث معماری مدرن ، میراث صنعتی و میراث طبیعی به این حوزه وارد شده که دامنه فعالیت ها و مسئولیت های ما را تغییر داده است.

او گفت: امروزه علومی نظیر تجاری سازی ، علوم فناورانه ، کار آفرینی و... وارد متن جامعه شده اند که پرسش هایی را با خود به همراه می آورند و یکی ازپایه هایی که می تواندبه این پرسش ها پاسخ دهد حقوق است.

قلی نژاد توضیح داد: اگر بخواهیم حقوق میراث فرهنگی را در تمامی حوزه ها از جمله حقوق مربوط به مالکیت معنوی معنی کنیم باید از حقوق و دستاوردهای میراث فرهنگی در کارآفرینی و علوم فناورانه به میراث فرهنگی سخن بگوییم که در مباحث قدیم میراث فرهنگی با آنها روبرو نبوده ایم.

مالکیت فکری ؛ ابزار فراوری ثروت از علم و دانش

محمود حکمت نیا سرپرست معاونت مالکیت فکری وزارت دادگستری در ادامه با بیان مواردی در مورد مبانی و مفاهیم مالکیت فکری هدف مالکیت فکری را مالی خواند که در حوزه رقابت شکل می گیرد و توضیح داد: ابزار فراوری ثروت از علم و دانش که بخش خصوصی به دنبال آن است مالکیت فکری است.

او با بیان این نکته که اموال فکری محدودیت اموال فیزیکی را ندارند گفت: در این زمینه اعطای حقوق انحصاری به دارایی های فکری باید توجیه و مبتکر طرح باید بداند که در ازاء افشاء ایده ، چه چیزی نصیبش می گردد.

او با اشاره به حقوق مالکیت فکری در حوزه میراث فرهنگی اضافه کرد: در دوره های قبل مالکیت را حق استفاده انحصاری تعریف می کردند که مانع دیگران در تصرف گردد اما امروز مالکیت را ضمن حفظ آن تعریف از دو جهت توسعه داده اند.

مالکیت فکری دارایی متعلق به افراد جامعه

محمد حسین عرفان منش سرپرست مرکز ملی آموزش مالکیت فکری با مرور کلی بر سیستم مالکیت فکری درایران به آنالیز وضعیت حاضر و آنالیز آماری مالکیت فکری پرداخت و گفت: تا زمانیکه مالکیت معنوی (قانون)نداشته باشیم صاحبان اختراع تمایلی به افشاء ندارند زیرا که اثرشان مورد کپی قرار می گیرد.

او توضیح داد: در صورت وجود این قوانین می توانیم ضمینه خلاقیت های بعدی را بوجود آوریم.

او به اهمیت بحث مالکیت فکری اشاره نمود و با نگاهی آماری به وضعیت جهان اضافه کرد: شرکت های بزرگ استراتژی علاوه بر مالکیت فکری به تجاری سازی برند ها پرداخته اند.

عرفان منش در ادامه با طرح این پرسش که مالکیت فکری در کشورهای در حال توسعه چگونه است ؟ اضافه کرد: هر کشوری با توجه به توسعه یافتگی و شرایط مالی باید از مالکیت فکری حمایت کند و این در حالی است که مالکیت فکری به اختراع محدود نمی گردد و علائم تجاری ، آثار ادبی ، طرح های صنعتی و... را نیز شامل می گردد.

او در ادامه به کارکرد های مالکیت فکری اشاره و آن را یک سرمایه دانست و توضیح داد: مالکیت فکری در کنار کالا و خدمات دارای ارزش است و همزمان ارزش آن افزایش یا کاهش پیدا می نماید.

سرپرست مرکز ملی آموزش مالکیت فکری در ادامه مالکیت فکری را یک دارایی دانست که متعلق به افراد جامعه است و همه مردم باید از این دانش و دارایی که در اختیار دارند آگاه باشند زیرا زمانیکه مردم جامعه به این بینش برسند که می توانند از مالکیت فکر استفاده نمایند می توانند دارایی های مشروع خود را افزایش دهد.

او با بیان این نکته که فلسفه مالکیت فکری یعنی اینکه بتوانیم بهره مالی ببریم اضافه کرد: کنشگران مالکیت فکری در این اندیشه هستند که بحث مالکیت فکری را تجاری نمایند.

شناسایی مصادیق میراث فرهنگی که جنبه مالکیت فکری دارد

محمد هادی میر شمسی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران این نشست مواردی را در مورد آشنایی با روش ها و شیوه های ثبت مالکیت فکری میراث فرهنگی مطرح نمود و گفت: ابتدا باید مصادیق میراث فرهنگی که جنبه مالکیت فکری دارد را شناسایی و به ثبت آنها بپردازیم.

او با بیان اینکه حقوق مالکیت فکری به دوشاخه ادبی هنر و صنعتی تقسیم می گردد توضیح داد: ثبت یکی از الزاماتی است که در تمامی نظام های حقوقی جهان به عنوان یک شرط الزامی برای حقوق مالکیت صنعتی ذکر شده و غالبا ثبت برای مالکیت ادبی هنری موضوعیت ندارد.

او در تعریف ثبت گفت: شخصی که تقاضای حمایت دولت از آفرینش ذهنی اش را دارد باید در فرمولاسیون دولت حرکت نموده و طبق قوانین و راه های موجود مال فکر اش را به ثبت برساند.