هواپیما چقدر عمر می کند؟ - مجله پیکوشو

طول عمر مفید هواپیما همانطور که گفتیم به عوامل مختلفی بستگی دارد اما چطور برخی از ایرلاین ها به این نتیجه می رسند که دیگر هواپیما مورد نظر برای پرواز گزینه مناسبی نیست و به اصلاح پیر شده است؟

موثرترین عامل در مشخص طول عمر مفید هواپیما

چرخه فشار! بله درست خواندید یکی از موثرترین عوامل مشخص طول عمر مفید هواپیما چرخه فشار (pressurization cycles) است، این موضوع مهمترین عامل در مشخص طول عمر مفید هواپیما و همچنین امنیت هواپیما مورد نظر برای پرواز به تعداد می آید. عده ای می گویند که تعداد پروازهای هر هواپیما مشخص کننده سن هواپیماها هستند، که

فاکتورهای مورد نظر برای تعریف چرخه فشار بستگی به فاکتورهای زیر دارد:

برخاست

پرواز

فرود هواپیما

هیچ اهمیتی ندارد که هواپیما مورد نظر در چه جهتهایی پرواز داشته، کوتاه یا بلند! بلکه تمرکز بر روی تعداد چرخه های هواپیما است که می تواند بر روی طول عمر و امنیت هواپیما تاثیر بگذارد.

علت اهمیت چرخه های فشار

شاید برایتان این سوال پیش بیاید که چرا باید چرخه فشار بر روی طول عمر مفید هواپیماها تاثیر داشته باشد! به همین منظور باید بگوییم که علت اهمیت چرخه های فشار به این علت است زمانی که هواپیما در حال پرواز است در معرض فشار قرار می گیرد و این فشار بر روی بخش های مختلف این وسیله نقلیه تاثیر می گذارد نظیر بال ها، بدنه و … .

محاسبه میزان فشاری که بر هواپیما وارد می شود بدون اینکه مدت زمان پرواز در نظر گرفته شود هم صورت می گیرد.

در طول چرخه فشار هواپیما تمامی بخش های که شامل اتصال دهنده ها و پرچ ها می شود هم تحت تاثیر قرار می گیرند و در طول زمان به علت فشاری که بر آن ها می آید ضریب تحمل پذیری پایینی دارند و ترک هایی در اطراف اتصالات بدنه هواپیما په داخل قطعات و چه بر روی بدنه پدید می آید. حجم این ترک ها یکی از بهترین فاکتورهای برای تشخیص طول عمر یک هواپیما محسوب می شود. البته ناگفته نماند که طول مفید یک هواپیما به شرکت سازنده آن هم مربوط می شود. تعداد برخاست و فرودهای هواپیما تاثیر بسزایی بر روی طول عمر مفید هواپیما دارد.

دیگر عوامل موثر بر روی طول عمر مفید هواپیما

به غیر از چرخه فشار که موضوع بسیار مهمی در تشخصی طول عمر مفید هواپیما به تعداد می رود، عوامل دیگر هم هستند که بر اهمیت این موضوع بیافزایند. شرکت های هواپیمایی هم با دانستن همین موارد می توانند طول عمر مفید هواپیما را تشخیص دهند و اعلام کنند که دیگر پرواز با این هواپیما امن نخواهد بود.

هزینه بالای تعمیر هواپیماهای قدیمی

با تمام این تفاسیر ایمنی پرواز همیشه تنها نگرانی مورد نظر نیست، در بیشتر مواقع طول عمر هواپیما بنابر دلایل مالی کوتاهتر اعلام می شود با این هدف که در هزینه های بالای مربوط به تعمیرات هواپیما تاثیر چشمگیری داشته باشد. از همین رو ایرلاین ها هواپیماهای قدیمی را زمین گیر یا بازنشسته می کنند و به جای آن یک هواپیمای تازهتر می خرند به جای اینکه بخواهند متحمل هزینه های گزاف تعمیر هواپیماهای قدیمی بشوند.

علت دیگر که ایرلاین ها طول عمر مفید هواپیما را کم اعلام می کنند، درخواست مشتریان است. گاهی مسافران درخواست نوسازی ناوگان و یا پرواز با هواپیماهای تازه را دارند که همین موضوع خود علتی است برای آنکه ایرلاین ها برای رضایت حال مشتریان خود هواپیماهای نو و تازه خریداری می کنند.

رضایت حال مشتریان

علت دیگر اینکه ایرلاین های طول عمر هواپیماها را کم اعلام می کنند، در خواست مشتریان است. در بیشتر مواقع مسافران درخواست هایی مبنی بر نوسازی ناوگان های هوایی و یا عدم استفاده از آن هواپیماهای قدیمی را برای پرواز می دهند؛ به همین علت شرکت های هوایی به منظور حفظ مشتریان خود اقدام به خرید هواپیماهای تازه می کنند.

فرسودگی بدنه هواپیما عاملی در مشخص طول عمر مفید هواپیما

بنابر گفته متخصصان اداره هوانوردی فدرال در خصوص طول عمر مفید هواپیما، یکی از عوامل مهم در این خصوص فرسودگی آهن بدنه هواپیما می باشد. به طول معمول سازندگان هواپیما به گونه این وسیله را طراحی می کنند که برای مدت زمان مشخصی بدون هیچ مسئله ای بتواند خدمات پروازی مورد نظر را ارائه دهد. اما به معنای آن نیست که در این مدت بدنه هواپیما با مسئله ای روبرو نشود و دچار فرسودگی یا زنگ زدگی نشود. برای جلوگیری به وقوع پیوستن هر گونه سانحه هوایی می بایست تمهیداتی در خصوص تعمیر و نگهداری هواپیما در نظر گرفته شود. زمانی که طول عمر مفید هواپیما به حد نصاب خودش می رسد، نیاز دارد که مورد بازرسیهای فنی و بدنی و همچنین جایگزینی برخی از قطعات می شوند.

در حال حاضر سیستم های منوط به بازرسی رباتیک کنترل و بررسی بخش های مختلف هواپیما نظیر بال ها و کامپوزیت های بدنه هواپیما به صورت مرحله به مرحله به منظور بررسی طول عمر مفید هواپیما در نظر گرفته شده است که البته این بررسی میلیون ها دلار هم هزینه در بر داشته است. این سیستم به طور پیشرفته در تمام بخش های هواپیما قبل از پرواز کنترل می شود تا اگر از لحاظ فنی مسئله ای در سیستم های داخلی هواپیما یا بدنه آن وجود داشته باشد مشخص شود و برای رفع آن تمهیداتی در نظر گرفته شود. بیشتر تولیدکنندگان ایرلاین و ارائه دهندگان خدمات تعمیر و نگهداری هواپیماهایی از قبیل شرکت های معروف ایرباس و یا بوئینگ به منظور کنترل کیفیت تولید محصولاتشان را با استفاده از سیستم آزمایش غیر مخرب در مقیاس بالا تضمین می کنند.

شاید تصور کنید که پرداخت هزینه های بالا چندهزار میلیون دلاری برای خرید هواپیما و یا تعمیر و نگهداری آن در نگاه اول بسیار سنگین باشد اما در برابر وقوع سانحه های هواپیمایی که خسارات جانی و مالی جبران ناپذیری را به همراه دارند بسیار پایین تر می باشد و تقریبا هیچ به نظر می رسد.

جهت حرکت هواپیماها عامل دیگر موثر در عمر مفید هواپیما

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که اتفاقا یکی عوامل موثر در طول عمر مفید هواپیما جهتهایی است که با آن طی شده است، در برخی موارد ممکن که هواپیما جهت کوتاهی را رفته باشد، اما فشار وارده بر آن بسیار بیشتر از یک جهت طولانی باشد. در برخی از هواپیماها به علت جهتهای سخت و پر چالشی که طی می کنند طول عمر مفیدشان بیشتر از 8 سال هم نمی شود. در عوض هواپیماهایی هم هستند که سنشان دوبرابر این هواپیماها است اما همچنان در حال فعالیت هستند علتش هم این است که این هواپیماها به علت حرکت در جهتهای نسبتا کم چالش فشار کمتری را متحمل شده اند. یک نمونه شاخص از این هواپیماها که در دنیا امروز از آن ها برای سفرهای هوایی استفاده می شود، هواپیماهای بوئینگ 747 است که اگرچه 25 تا 30 سال سن دارند اما همچنان مورد استفاده قرار می گیرند.

راه حل شرکت های هوایی برای تشخیص خستگی بدنه هواپیماها چیست؟

زمانی که هواپیماها به شرکت های هوایی تحویل داده می شوند، یک دفترچه راهنما دارند که به طور معمول اصول کار شرکت های هوایی محسوب می شود و شرکت های سازنده، هواپیماها را به گونه ای طراحی می کنند که در یک دوره زمانی مشخص هیچ گونه مشکل فنی برای این وسیله نقلیه هوایی پیش نیاید. این دفترچه ها دستورالعمل هایی برای جلوگیری از تمامی خطرهای فاجعه باری که برای وسیله ممکن است پیش بیاید ارائه داده می شود. البته لازم به ذکر است که بگوییم این موضوع مبنی این نیست که در طول مدت این دوره هواپیما دچار هیچ گونه خستگی نمی شود. در این دفترچه ها مدت زمانی که برای تعویض یا تعمیر قطعات هواپیما نیاز است هم در مشخص شده است.

در هنگام ساخت و همچنین در طول فعالیت هواپیما بر روی سیستم های داخلی و همچنین بدنه هواپیما بررسی هایی صورت می گیرد که به آن ارزیابی های غیر مخرب گفته می شود. در این ارزیابی ها کارشناسان فنی به بررسی ترک های بیش از 0.10 سانتی متر می پردازند و در صورت وجود این ترک ها به شرکت هوایی مورد نظر گزارش می دهند.

در طول این ارزیابی، کارشناسان و مهندسان به بررسی ترک هایی که در نقاطی نظیر محل بال ها و تمام نقاط اتصال بدنه هواپیما می پردازند. لازم به ذکر است که بگوییم هزینه این شاخصسی که ارزیابی غیر مخرب نامیده می شود بسیار بالا و بسیار هم زمان بر است. به همین علت کارشناسان در حال طراحی و توسعه روش هایی هستند که در هزینه و زمان صرفه جویی شود. در دنیای امروز از روش های تازه برای این موضوع استفاده می کنند که در آن دیگر نیازی به باز کردن بال ها به منظور بازرسی بست ها و ترک ها نیست، بلکه تمام مراحل بازرسی از روی پوسته بدنه قابل انجام است. این موضوع صرفه جویی بسیاری در زمان و هزینه بازرسی ایجاد خواهد کرد.

برای تشخیص دادن خستگی بدنه هواپیما روش های متداولی را در نظر گرفته اند تا تست های مرحله به مرحله با امواج فراصورت اجرا شده است که در آن ها با القای امواج صوتی بالاتر از محدوده شنوایی انسان ها و ارتعاشات حاصل از آن می توان به عیب هایی که در داخل عناصر سازنده مواد پی برد. با استفاده از پرتوهای فراصوت متعدد در فاصل های زمانی غیر متناوب می توان به مسائل مختلفی که در داخل نقاط و اعماق مختلف بدنه هواپیما وجود دارد هم پی برد.

هزینه عملیات ارزیابی غیر مخرب چقدر است؟

به طور معمول هزینه ای که برای بررسی رباتیک هواپیماها به صورت مرحله به مرحله صرف می شود هزینه ای بالغ بر یک میلیارد تومان دارد که این بازرسی ها عموما قبل از پرواز بر روی بال ها و بدنه کامپوزیت هواپیماهای تجاری بزرگ و همچنین نظامی انجام می شود. بیشتر شرکت های تولیدی هواپیما و همچنین شرکت های ارائه دهنده خدمات پرواز از جمله بوئینگ، ایرباس و … با این سیستم های تست غیرمخرب در مقیاس های بزرگتر هم اقدام به تشخیص کیفیت محصولاتشان می کنند. گاهی ممکن است که این هزینه ها در نگاه اول کمی زیادتر به نظر برسد اما کمی اگر شرکت ها آینده نگرتر باشند دریافت خواهند کرد که این هزینه در برابر هزینه های غیر قابل جبرانی که در برابر سانحه های هوایی رخ می دهد هم تقریبا هیچ به نظر می رسد و همچنین حتی اگر سانحه ای هم رخ ندهد از هزینه های مربوط به مونتاژ، اسقاط و تولید مجدد هم جلوگیری می کند و تقریبا به صرفه است.