پیگیری اقدامات گوگل و اینستاگرام، تکلیف سرویسهای بومی روشن میشود - مجله پیکوشو

برخی کارشناسان معتقدند که ورود بدون برنامه ریزی و بدون ساماندهی کشور در حوزه فضای مجازی که ناشی از ضعف مدیریت و بی اعتنایی به حاکمیت فضای سایبری است سبب شده در شرایط فعلی، فضای سایبری به هیچ عنوان از قابلیت تبادلات چندجانبه میان سرویس دهنده های خارجی با داخلی برخوردار نباشد؛ به بیان دیگر در این فضا اختیار عمل در دست ما نیست.

این درحالی است که حتی بی دغدغه ترین کشورهای دنیا در حوزه فرهنگ نیز با هدف صیانت از حریم خصوصی شهروندان خود در زیست بوم دنیای، با رویکرد مشابه سازی ملی و بومی به جنگ با طلایه داران دنیای مجازی جدید برخاسته اند.

اما فضای سایبری در کشور ما در شرایط فعلی به هیچ عنوان از قابلیت تبادلات چندجانبه برخوردار نیست و نمود آن را می توان در حذف یکجانبه حساب های کاربری مقامات نظامی از شبکه اجتماعی اینستاگرام، حذف اپلکیشن های بومی از پلتفرم های اپل و گوگل که کسب وکارهای ایرانی روی آن قرار داشتند و نیز محدود کردن دسترسی کاربران به برخی پیغام رسانها و شبکه های اجتماعی بدون منطقی دنیا دید. منطقی که نشان از ظهور قدرتی بی بدیل و شراکت ناپذیر در قلمرو حکمرانی دنیا جدید (فضای مجازی) دارد و ما ناچار به پذیرفتن آن هستیم.

در این زمینه با امیر خوراکیان، معاون مرکز ملی فضای مجازی به تبادل نظر نشستیم تا دلایل این عدم استقلال و برنامه هایی که مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی اجرایی و نظارتی شورای عالی فضای مجازی در این زمینه دارد را به تفصیل بشنویم.

تبادل نظری خبرنگاران با معاون مرکز ملی فضای مجازی به شرح زیر است:

* برای نخستین سوال با توجه به وقایع اخیر در فضای مجازی از جمله اقدامات اجرا شده از سوی سرویس دهنده های خارجی در زمینه حذف حساب کاربری ایرانیان و نیز مسدود کردن دسترسی اپلیکیشن های ایرانی، آنچه که مسلم است این است که ما در تصمیمات استفاده از ابزارهای فضای مجازی نقشی نداریم و به دلیل نداشتن حاکمیت در این حوزه، ناگزیر به پذیرفتن تصمیمات یکجانبه کشورهای دیگر هستیم. چرا اینگونه است؟

باید شرح کوتاهی از حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی به شما بدهم. حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی عنوانی است که ما هم اکنون بر مبنای آن، یک سری فعالیت هایی را تعریف کردیم. منظور ما از حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی آن است که ما در ارتباط با فضای مجازی شاهد تحولات بسیار زیادی هستیم و نظام حاکمیت و نظام مدل اداره کشور در عرصه های گوناگون باید با تحولات بسیار گسترده، پیچیده و عمیقی روبرو شود که این تحولات احتیاجمند پرداختن به مسئله حکمرانی در این فضا می شود. برای مثال ما در حوزه آموزش هم اکنون شاهد تغییر و تحولاتی ناشی از فضای مجازی هستیم که این تغییرات، نظام مدرس، آموزش و ارزیابی را دچار تحول خواهد نمود. همچنین فضای مجازی ابعاد مختلف حوزه فرهنگ شامل فرهنگ مکتوب، کتاب، نشریات، رسانه، موسیقی، هنر و سایر زمینه ها را تحت تأثیر قرار می دهد و این اتفاقات باید با داشتن حکمرانی مستقل مدیریت شود.

* برای رسیدن به این حکمرانی مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی اجرایی شورای عالی فضای مجازی که سیاستگذاری کشور در این حوزه را برعهده دارد، چه اقداماتی انجام داده است؟

مرکز ملی فضای مجازی در این رابطه به ازای هر وزارتخانه و دستگاه اصلی کشور، یک سند چند صفحه ای را به عنوان گام اولیه در رسیدن به حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی تهیه نموده و این سند توسط رئیس جمهور به همه دستگاه های مختلف ابلاغ شده است. از این رو دستگاه ها باید بر اساس اطلاعات و گزارش اولیه و نیز تحلیلی که از وضعیت موجود دارند، این سند را آنالیز و برآورد نمایند و پس از مطالعات تکمیلی نظام مدیریتی خود را برای حکمرانی در فضای مجازی پیشنهاد دهند تا بر اساس این پیشنهادات تکلیف هر دستگاه در حوزه حکمرانی فضای مجازی معین شود. به بیان دیگر، بر مبنای این سند، دستگاه ها در زمینه عملکرد خود در حوزه فضای مجازی پیشنهاداتی را مطرح کره و پس از ارائه به مرکز ملی فضای مجازی، در نهایت طرح تحول در حکمرانی فضای مجازی در شورای عالی فضای مجازی و یا به صلاحدید در هیئت دولت و یا مجلس، به تصویب نهایی می رسد.

* کدام دستگاه ها و نهادها در زمینه سند حکمرانی در فضای مجازی مسئول هستند؟

این سند مربوط به همه دستگاه های حاکمیتی می شود و ما به ازای همه دستگاه ها این سند را که به امضای رئیس جمهور رسیده است ابلاغ کردیم. چرا که این تغییر و تحولات در همه ابعاد کشور وجود دارد. برای مثال تحولات فضای مجازی حتی حوزه هایی مانند بیمه، بهداشت و درمان، فرهنگ، آموزش و سایر حوزه ها را نیز درگیر می نماید. ما معتقدیم که مسئله حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی فقط مختص به یک دستگاه نیست و برای هر وزارتخانه ای تکلیفی معین شده است تا تغییر و تحولات مرتبط با فضای مجازی را گزارش کند و با تحلیل، مدل حکمرانی خود را در عصر تحولات فضای مجازی به ما ارائه و پیشنهاد دهد. هم اکنون این گزارش ها به دست وزارتخانه ها و دستگاه ها رسیده و همه در حال اجرا کار هستند.

*اما موضوعی که این روزها در حوزه حکمرانی فضای مجازی مطرح است، عدم استقلال کشور و نداشتن حاکمیت ملی در فضای مجازی است که باعث شده مجبور باشیم بسیاری از تصمیم گیریهای سرویس دهندگان خارجی را بدون چون و چرا بپذیریم. در این زمینه چه باید کرد؟

این بحث به حوزه استقلال و امنیت کشور در فضای مجازی باز می شود و سوال شما این است که ما در این رابطه چه کار نموده ایم. باید گفت که موضوع استقلال و امنیت کشور در فضای مجازی در سند الزامات شبکه ملی اطلاعات مصوب شورای عالی فضای مجازی تعریف شده است. به این معنی که در آن سند وزارت ارتباطات، صریحاً موظف شده است که سرویس ها و خدمات پایه ملی مانند پیغام رسان، جویشگر، ایمیل و امثال آن را به گونه ای که مبتنی بر فناوری داخلی کشور و بومی و ملی باشد و نیز استقلال آن تضمین شده باشد، تهیه کند. حتی در این سند اگرچه موضوع سیستم عامل تصریح نشده است اما این موضوع نیز به دلیل اینکه جز مسائل اصلی در فضای مجازی است، مورد توجه واقع شده است. به هر حال این محورها را وزارت ارتباطات پیگیری می نماید و موظف است که آن را تداوم بخشد.

*آیا در این زمینه نظارتی از سوی مرکز ملی فضای مجازی برای پیگیری تکلیف وزارت ارتباطات صورت گرفته است و چند درصد این تکالیف اجرایی شده است؟ چرا که شواهد نشان می دهد بسیاری از این تکالیف هنوز به نتیجه ای نرسیده است؟

ما در مرکز ملی فضای مجازی بر اساس وظایفی که داریم به طور مرتب در حال پیگیری و نظارت بر انجام این موضوع هستیم و گزارشات لازم را درباره اقدامات اجرا شده از سوی وزارت ارتباطات به مراجع مربوطه ارائه می دهیم. به هر حال در کوشش هستیم هم در حوزه حکمرانی در عصر تحولات فضای مجازی و هم در حوزه استقلال سرویس های ملی پیگیری های نظارتی را داشته باشیم. البته امروزه با اتفاقاتی که در زمینه سرویس های خارجی فضای مجازی افتاده است حتی برای عموم مردم نیز ضرورت داشتن سرویس های بومی و ملی روشن شده است. زمانی ما مجبور بودیم که ثابت کنیم سرویس های ملی احتیاج کشور است؛ اما امروز همه می دانند که مساله ضرورت استقلال کشور در سرویس های اصلی و پایه فضای مجازی تا چه اندازه دارای اهمیت است.

*با توجه به نظارتی که توسط مرکز ملی فضای مجازی اجرا شده، تا چه اندازه الزامات شبکه ملی اطلاعات در زمینه سرویس های ملی در فضای مجازی برای رسیدن به استقلال و خودکفایی در این بخش، عملیاتی شده است؟

درباره نظارت بر فعالیت وزارت ارتباطات در خصوص شبکه ملی اطلاعات، اندازه فعالیت صورت گرفته، دارای اهمیت نیست. بلکه مسئله این است که این پروژه ملی یک کار گسترده است که برای آن در ابعاد مختلف الزاماتی تعریف شده و یک سری اقدامات نیز در راستای این اهداف از سوی وزارت ارتباطات در حال اجرا است. از سوی دیگر ما در معاونت فناوری مرکز ملی فضای مجازی نسبت به تشکیل یک گروه کارشناسی اقدام نموده ایم که میزان پیشرفت الزامات این سند را در عرصه های مختلف آنالیز نموده و گزارش می دهد. به هر ترتیب ما به جدیت پیگیر این مسئله هستیم.

*با تمام این اوصاف، شواهد نشان می دهد که در زمینه رسیدن به اهداف استقلال در فضای مجازی، دچار تعلل و تأخیر هستیم و این مسئله باعث شده است که شاهد اقدامات یکجانبه از سوی شرکتهای خارجی به بهانه تحریم باشیم و واکنشی نیز برای آن نداشته باشیم؟

ما به هیچ وجه موافق تعلل نیستیم و موافق هستیم که زمان محدود است و حتماً باید در این زمینه سرعت عمل داشته باشیم و همه گونه اهتمام را برای استقلال سرویس های ملی و بومی به کار بگیریم. در این جا بهتر است این شرح را هم بدهم که ما وقتی سخن از سرویس های پایه ملی داریم، این شبهه به وجود می آید که قصد داریم سرویس های دنیای را محدود کنیم. برای مثال اگر حرف از موتور جستجو یا جویشگر ملی می زنیم این شبهه ایجاد می شود که قصد داریم دیگر کاری به گوگل نداشته باشیم. اما این موضوع صحیح نیست. بلکه بحث ما این است که باید در کنار سرویس های دنیای که به اندازه خود ممکن است لازم باشند و هیچ چیز هم جایگزین آنها نباشد، برای حفظ استقلال، فرهنگ و اصول و ارزش های خودمان، سرویس های بومی را نیز در کشور داشته باشیم. کما اینکه بسیاری از کشورها نیز این کار را انجام می دهند. به همین دلیل در عین حال که زمینه استفاده از سرویس های دنیای را فراهم می کنیم ارتباط سرویس های ملی و بومی با سرویس های دنیای را نیز روشن می کنیم. تاکیدمان بر این است که تقویت سرویس ملی و بومی، به معنای ایجاد بن بست در استفاده از سرویس های دنیای نیست.

*حال با وجود اقدامات یکطرفه ای که از سوی شبکه های خارجی علیه ایران صورت می گیرد و به دلیل نبود قوانین و مقررات معین برای فعالیت این سرویس دهندگان در کشور، شاهد از بین رفتن کسب و کارها و نیز حذف صفحات کاربران ایرانی هستیم، آیا برنامه ای برای مقابله و یا مذاکره با سرویس دهندگان خارجی در این زمینه وجود دارد؟

ما شاهد هستیم که کشورها برای استفاده از سرویس های خارجی با سرویس دهنده ها وارد مذاکره می شوند و این سرویس دهندگان دفاتر رسمی در هر کشوری تشکیل می دهند و ملزم به پاسخگویی کاربران و حاکمیت آن کشور هستند. اما در کشور ما به بهانه تحریم، این مذاکرات رسمی و حقوقی متأسفانه انجام نمی شود و این یکی از بزرگترین مسائل ما است. البته این مشکل از جانب سرویس دهنده های خارجی ایجاد شده و ما مقصر آن نیستیم. با این وجود ما آمادگی داریم که با سرویس دهنده های دنیای وارد مذاکره شویم تا آنها بر اساس اصول و آرمان ها و ارزش های ما دفاتر رسمی در کشور داشته باشند و متعهد به رعایت برخی از قوانین و مقررات کشور ما باشند. اگر این الزامات را بپذیرند قطعاً زمینه برای همکاری رسمی فراهم است. منتها این شرکتها به بهانه تحریم از هرگونه مذاکره و آنالیز و هرگونه رفتار قانونی فرار می نمایند و در حقیقت مرتب در حال این هستند که به طرق غیرمنطقی و غیرقانونی، تحت تأثیر سیاست های استکباری دولت آمریکا، واقع شوند و ابزار اعمال آن سیاست ها باشند.

*در این خصوص آیا تاکنون کوشش به مذاکره با شرکتهای خارجی مانند گوگل و اپل و یا شبکه های اجتماعی مانند اینستاگرام انجام پذیرفته است یا خیر؟ و اینکه چرا مرکز ملی فضای مجازی تاکنون به اقدامات این شرکتها برعلیه ایران واکنش نشان نداده است؟

موضوع مذاکره در حوزه کاری من نیست و من هم بعید می دانم که کاری در این زمینه صورت گرفته باشد. ما در مرکز ملی فضای مجازی هیچ اقدامی در جهت مذاکره با این سرویس دهندگان نداشته ایم. اما در خصوص اینکه می گوئید چرا مرکز ملی فضای مجازی هیچ واکنشی در خصوص اقدامات اخیر نداشته است، باید بگویم که ما در زمینه اقدام اپل برای حذف اپلیکیشن های داخلی، بیانیه رسمی منتشر کردایم و مفصل در این زمینه نارضایتی خود را اعلام نموده ایم. همچنین در زمینه اتفاق اخیر گوگل، اقدامات جدی انجام داده ایم و جلسات مهمی را در کشور با تمام سازمان هایی که در این جهت مرتبط بودند، انجام داده ایم. در حال حاضر نیز پیگیر اقدامات حقوقی در رابطه با گوگل به طور جدی هستیم. این اقدامات به وسیله وزارت امور خارجه، وزارت ارتباطات و هم سایر وزارتخانه های مرتبط از جمله بخش رسانه های بین المللی وزارت ارشاد در حال پیگیری است.

* این پیگیری حقوقی تنها مربوط به اقدام گوگل در حذف پیغام رسان ها و اپلیکیشن های بومی می شود؟

خیر، ما پیگیر این موضوع به طور کل هستیم. به طور کلی تمامی اتفاقاتی از این دست که در فضای مجازی به بهانه تحریم اتفاق افتاده است را پیگیری حقوقی و بین المللی می کنیم. ما کوشش خودمان را می کنیم تا به نتیجه برسیم.